اعتراف آمریکایی ها: فریب آیت الله خمینی را خوردیم

در تابستان ۵۸، ابتکار فرهنگی جسورانه‌ای برای شناخت بهتر ایران اسلامی به ذهن عده‌ای از دیپلمات‌های آمریکایی در تهران خطور می‌کند: اینکه شاید بتوان با ایجاد یک برنامه تبادل دانشجو، دانشجویان آمریکایی را برای مطالعه فقه شیعه به حوزه علمیه قم فرستاد.

اگر طرح عملی می‌شد، طلاب ایرانی نیز می‌توانستند مدتی در دانشگاه‌های معتبر ایالات متحده تحصیل کنند تا با آمریکا و ارزش‌های این جامعه بهتر آشنا شوند.

گزارش «ایجاد پل‌های ادراکی با اسلام شیعی» در تاریخ ۲۸ مرداد ۵۸ از سفارت در تهران به واشنگتن ارسال شد. گزارش پیشنهاد می‌کرد از طریق بورس فولبرایت وزارت خارجه آمریکا، طرح مبادله دانشجو به ویژه با مدرسه فیضه در قم بررسی شود.

بعید به نظر می‌رسد این پیشنهاد در واشنگتن جدی گرفته شده یا وارد مرحله اجرایی شده باشد. حدود دو ماه بعد از ارسال آن پیام، تمام کارکنان سفارت از جمله نگارنده پیشنهاد، جان گریوز، به دست «دانشجویان مسلمان پیرو خط امام» به گروگان گرفته شدند.

اما ابتکاراتی از این دست می‌تواند حاکی از آن باشد که مقامات سفارت علیرغم طرح هایی بلند مدت از این نوع،‌ تا چه حد از حساسیت‌ها و مقاصد اصلی آیت الله خمینی بی خبر بودند.

ویکتور تامست، معاون آخرین کاردار آمریکا که روز ۱۳ آبان ۵۸ به گروگان گرفته شد، می‌گوید برخلاف یکی از کارکنان سفارت بریتانیا به نام دیوید رادووی که عادت داشته به قم برود تا با طرز فکر روحانی‌ها و قشر مذهبی دور و بر آیت الله خمینی بهتر آشنا شود، او و همکارانش معمولا در تهران می‌ماندند و از آنجا درباره اوضاع ایران به واشنگتن گزارش می‌فرستادند.

این دیپلمات بازنشسته که در حومه واشنگتن زندگی می‌کند، همچنین میزان شناخت سفارت از رهبر انقلاب را سطحی ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «ما مثل فرد نابینایی بودیم که می‌خواست بدن یک فیل را توصیف کند، به عبارتی، یک جورهایی به حرف‌هایی که هر روز در رسانه‌ها در مورد وی زده می‌شد نگاه می‌کردیم».

عدم شناخت صحیح آمریکایی‌ها از آیت الله خمینی و اهدافش به ویژه پیش از پیروزی انقلاب، مشهود‌تر به نظر می‌رسد و در چندین گزارش که بعد‌ها انتشار یافت، ثبت شده است .

حدود یک سال پیش از سقوط حکومت شاه، مقامات ارشد سفارت نتیجه گرفته بودند که نهضت اسلامی به رهبری «نمادین» آیت الله خمینی ویژگی‌های دموکراتیک دارد، زیرا بنا بر فقه شیعه، به اصول شایسته سالاری و اجماع پایبند است و تصمیمات در آن به طور دسته جمعی اتخاذ می‌شود.

گزارش «ایران: شناخت نهضت اسلامی شیعه» به واشنگتن اطلاع می داد که در صورت پیروزی مخالفان و سقوط شاه، «مقدر به نظر می‌رسد که شخصیت‌های سیاسی و نه روحانیان در روند سیاستگذاری نقش غالب را ایفا کنند.»

نویسنده اصلی این ارزیابی، جورج لمبراکیس، رئیس بخش سیاسی سفارت بود و اطلاعات خود را عمدتا از چهره‌های میانه رو در نهضت آزادی یا جبهه ملی دریافت می‌کرد. او و همکارانش در سفارت انتظار نداشتند که آیت الله خمینی بخواهد روزی وارد عرصه سیاسی شود و در مقام ولیه فقیه، زمام امور را قبضه کند.

آقای لمبراکیس این روز‌ها در لندن زندگی می‌کند. وقتی از او پرسیدم که چرا آن ارزیابی خوش بینانه را به واشنگتن فرستاده بود، گفت: «شما باید زبان دیپلماتیک بدانید. در آخر گزارش گفته بودم تضمینی وجود ندارد که (نهضت اسلامی) دموکراتیک باشد. این یعنی که می‌تواند خیلی راحت غیردموکراتیک شود».

عباس میلانی مورخ و استاد دانشگاه استنفورد، به بی‌بی سی فارسی می‌گوید دولت آمریکا پیش از انقلاب، شناخت درستی از آیت الله خمنیی نداشت، زیرا تعداد آثار وی که در آن دوران به انگلیسی ترجمه شده بود، «تقریبا صفر بود».

به باور آقای میلانی: «آقای خمینی به طور بسیار حساب شده‌ای یک هاله‌ای از ابهام، یک هاله شبه اسطوره‌ای از خودش ایجاد کرده بود. اطرافیانش کمک کردند این کار ایجاد شود.»

یکی از آن اطرافیان، ابراهیم یزدی، عضو ارشد نهضت آزادی بوده که حدود دو ماه پیش از پیروزی انقلاب با هنری پِرِکت، رئیس بخش ایران وزارت خارجه آمریکا، دیدار و گفتگوهای محرمانه را آغاز کرده بود.

آقای پِرِکت در واقع یکی از بزرگ‌ترین طرفداران پذیرش انقلاب ایران در دولت کار‌تر بوده است.

رئیس سابق بخش ایران وزارت خارجه آمریکا می‌گوید بعد از کشتار میدان ژاله در ۱۷ شهریور ۵۷، به این نتیجه رسیده بود که شاه دیر یا زود سقوط خواهد کرد و منافع آمریکا ایجاب می‌کند هر چه سریع‌تر با اردوی مخالفان به رهبری آیت الله خمینی تماس برقرار کند.

یکی از اولین چهره‌های انقلابی که آقای پِرِکت با وی دیدار می‌کند، ابراهیم یزدی بود. در زمانی که محمدرضاه شاه پهلوی در اوج قدرت بود، مساله تماس مقامات آمریکایی با مخالفان وی موضوعی بسیار حساس بود ولی با متشنج شدن اوضاع در ایران، تابوی پرهیز از تماس با مخالفان نیز برای مقامات آمریکایی به تدریج شکست.

رئیس سابق بخش ایران وزارت خارجه آمریکا به بی‌بی سی فارسی می‌گوید پس از دیدار با ابراهیم یزدی، گزارش آن را به مقامات مافوق داد و آن‌ها اعتراضی نکردند.

مشاور سابق آیت الله خمینی نیز در جلد سوم کتاب خاطراتش به اولین دیدار خود با هنری پِرِکت اشاره و او را فرد بی‌اطلاعی توصیف کرده است..

آقای یزدی می‌نویسد: «تعجب کردم که چگونه چنین فردی مسؤول میز ایران وزارت خارجه آمریکاست. مثلا حتی نام دکتر شریعتی را هم نشنیده بود تا چه رسد به آشنایی با آثار او. آدرس مرکزی را که می‌توانست آثار ترجمه شده مرحوم شریعتی و مطهری و برخی دیگر از نویسندگان اسلامی ایران به دست آورد، یادداشت کرد، تا آن‌ها را تهیه و مطالعه کند.»

مطالعه کتابچه «ولایت فقیه و جهاد اکبر» آیت الله خمینی اما شاید بهتر می‌توانست ذهن آقای پِرِکت و همکارانش را درباره آینده انقلاب ایران روشن کند.

در این مجموعه سخنرانی‌های قدیمی، آیت الله خمینی «آدم‌های بی‌عرضه‌ای که در حوزه‌ها نشسته‌اند از عهده تشکیل و ادامه حکومت بر نمی‌آیند» را به شدت کوبیده و گفته بود: «فقهای عادل باید رییس و حاکم باشند و اجرای احکام کنند و نظام اجتماعی را مستقر گردانند.»

اما این مواضع آیت الله خمینی و علاقه شدید وی به در دست گرفتن قدرت در سال ۵۷ برای مقامات آمریکایی در واشنگتن یا در سفارت تهران روشن نبوده است. به همین خاطر است که در بسیاری از ارزیابی‌های سازمان اطلاعات مرکزی (سیا) یا وزارت خارجه آمریکا معمولا از آیت الله خمینی به عنوان رهبر «نمادین» یاد می‌شد.

رئیس سابق بخش ایران وزارت خارجه آمریکا حالا پس از گذشت ۳۶ سال، در مصاحبه‌ای با بی‌بی سی فارسی صراحتا اذعان کرده است که او و همکارانش فریب حرف‌های آیت الله خمینی را خوردند که پیش از بازگشت به ایران، می‌گفت در امور سیاسی دخالت نخواهد کرد و به همه وعده آزادی می‌داد.

آقای پِرِکت می‌گوید: «ما مطالبش را نخوانده بودیم. نمی‌شناختیمش. بنابراین حرف‌هایش درباره اینکه زنان از حقوق کامل برخوردار خواهند بود، دموکراسی و غیره را باور کردیم. الان که به گذشته نگاه می‌کنم، ما گول خوردیم.»

اما عباس میلانی معتقد است که ‌برای درک این مساله که چرا آمریکایی‌ها از درک مقاصد آیت الله خمینی ناکام ماندند، باید از خود ایرانی‌ها شروع کرد.

این مورخ می‌گوید: «مگر اپوزیسیون ایران، مگر بسیاری از نیروهای چپ، بسیاری از جبهه ملی، بسیاری از دموکرات‌ها فکر نمی‌کردند که آیت الله خمینی فقط یک رهبر نمادین هست؟ (آن‌ها) فکر کردند از او به عنوان یک سمبل استفاده می‌کنند، وحدتی حول او ایجاد می‌کنند، شاه را با چماق ایشان می‌زنند، بعد کنارش می‌گذارند، غافل از اینکه او از همه این‌ها زیرک‌تر هست. برای همه آن‌ها برنامه دارد و به هیج وجه قصد ندارد رهبر نمادین باشد.»

کامبیز فتاحی بی بی سی 

دل نوشته ای به یاد بیژن دادگری، کوشنده دیرپای جبهه ملی ایران در تبعید و خاطرات شیرین و بی پایانش

بیژن دادگری یکی دیگر از عاشقان ایران و فرهنگ پربارش در تبعید درگذشت. بیژن در ۱۷ سالگی برای ادامه تحصیل مستقیمن از آبادان زادگاهش به فرانکفورت آلمان آمد و از آنجا برای دریافت دیپلم به شهر زاربروکن آلمان رفت، و سپس برای همیشه مقیم کلن شد. فعالیت سیاسی خود را با جبهه ملی سوم آغاز کرد و هنگام دانشجویی به عضویت کنفدراسیون دانشجویان ایران درآمد. بیژن دادگری همواره خاطرات دوران مبارزات ضد استبدادی را برای دوستانش بخصوص جوان ترها بازگو می کرد و هشدار میداد که از اشتباهاتی که نسل ما انجام داد، و بعضن همچنان هم بدانها مفتخر است پرهیز کنید. 

بیژن از تسخیر سفارت شاهنشاهی ایران در بن تعریف می کرد و می گفت وقتی از دیوار سفارت بالا رفتیم و وارد حیاط سفارت شدیم سفیر به پیشواز ما آمد! اول با خود گفتیم به ما حمله لفظی خواهد کرد. اما در کمال تعجب گفت: فرزندانم دیر آمدید! بیژن می گفت وقتی سفیر تعجب ما را دید ادامه داد: این رژیم چندی است سقوط کرده! زمانی که شاهنشاه اعلام حزب رستاخیز کردند این رژیم فرو ریخت و شما تازه آمدید که سفارتش را بگیرید. 

از دیگر خاطرات جالب بیژن همکاری و عضویتش در جبهه ملی سوم بود، جایی که با ابوالحسن بنی صدر ، رضا شاه حسینی، حسین شاه اویسی، مجید بهبهانی، حسین بهروز، حسین رضازادگان و ... فعالیت داشتند. از این که بنی صدر از موهای بلند او شکوه می کرد و می گفت آقا بیژن این موها جلف است تعریف می کرد. به گفته بیژن، داستان اشعه مو سر زنان نه ساخته و پرداخته سلطنت طلبان(بقول مریدان آقای بنی صدر) بلکه حقیقتی است که از زبان "سید" خارج شده بود و حتا نام شاهدانی که در جلسه سخنرانی او در شهر بوخوم آلمان حضورداشتند را به خوبی به یاد داشت.  

از پایان همکاریشان با "سید" میگفت که روزی  پاکتِ حاوی خبر نامه جبهه ملی که در پاریس منتشر می شد به کلن می رسد تا باز پخش شود. این زمان مقارن با آغاز خیزش آزادی خواهانه ملت ایران است و هنوز رنگ و بوی مذهبی نگرفته بود. زمانی که پاکت را باز می کنند، می بینند که در صفحه اول خبرنامه نوشته شده : به نام خدا. بیژن که همیشه طنز مخصوص خود را داشت می گوید مگر تا حالا به نام "عمر" نشریه را منتشر می کردیم!! همین انحراف "سید" از آرمانهای ملی و بازگشتش به اصل خویش باعث توقف فعالیت جبهه ملی سوم می شود. این شماره خبرنامه را اما یکی از بستگان صادق طباطبایی برای آخرین بار پخش می کند.

بیژن از دگرگشت فعالین سیاسی- دانشجویی در دوران انقلاب می گفت که چگونه یکباره زاهد و مسلمان شدند. می گفت روزی برای دیدار از دوستان و همرزمان قدیمی به زاربروکن رفته بودم. دم غروب گفتم من میرم نوشیدنی بخرم، شما چه می نوشید؟ پاسخ داده بودند: آقا بیژن ما چیزی نمینوشیم. بیژن گفته بود خب پس من میرم چند تا آبجو برای خودم میخرم و میارم. گفته بودند: نه نمیشه آقا بیژن! دیگه اون دوران گذشته! دیگه امام دارند می آیند و...! بیژن هم حواله ای جانانه که معرف حضوردوستان است نثارشان میکند و شبانه به کلن برمی گردد.

او از سفر دسته جمعی فعالان سیاسی با هواپیمایی که زنده یاد دکتر سنجابی برایشان فرستاده می گفت. در این سفر نیروهای ملی چون بیژن دادگری، فرشید یاسایی و....  در کنار فعالان انجمن های اسلامی و نیروهای چپ به ایران پرواز می کنند. افراد انجمن اسلامی برنامه ریزی می کنند به محض اینکه هواپیما به زمین نشست پیاده شده و نماز جماعت بخوانند. اما تا در هواپیما باز می شود، فعالین ملی با خواندن سرود ای ایران ای مرز پرگهر دوان دوان از هواپیما خارج می شوند و نقشه یاران بنی صدر و قطب زاده و صادق طباطبایی نقش بر آب می شود.

اما این سفر کردگان یکی یکی سرخورده و پریشان ایران را ترک می کنند و اینبار دوران جدید مبارزه آغاز می شود.   

اعلام تاسیس نهضت مقامت ملی از سوی زنده یاد دکتر بختیار نوعی دودستگی بین فعالین جبهه ملی پدیدار می کند. در جریان اولین کنگره جبهه ملی اروپا در آلمان پس از سیطره ملایان بر کشور، عده ای به دکتر بختیار می پیوندند و عده ای با جبهه ملی می مانند. در این کنگره بیژن دادگری به عنوان یکی از اعضای هئیت اجرایی جبهه ملی اروپا انتخاب میشود و مبارزه ادامه پیدا می کند.

اما این همکاری با دکتر بختیار جذابیت های مالی هم برای بعضی دوستان دارد، اگرچه بگفته یاران نزدیک وهمراهان واقعی دکتر بختیار، آن زنده یاد پیش از جان باختن دچار مشکلات عدیده مالی بوده واز پس هزینه های روزانه اش هم بر نمی آمده است. بیژن از دوست و همرزمی مقیم اتریش می گفت که چگونه با پیوستن به نهضت مقاومت ملی به هالاف و هلوفی رسیده بود. بیژن می گفت وقتی دوستی از راه دور می آمد، او را از ایستگاه راه آهن بر می داشتیم و در خانه یکی از دوستان رحل اقامت می گزید و ساده ترین و ارزان ترین غذا هم ماکارونی بود. می گفت، وقتی این دوست گفت که عازم کلن است، گفتم میام ایستگاه دنبالت.

گفته بود نه مرسی، من با هواپیما میام.

 گفته بود خب میام فرودگاه دنبالت!

 شنیده بود نه من با تاکسی میام

 خب پس نهار را بیا اینجا، آدرس رو که بلدی

نه، من نها رو تو رستوران می خورم

خب بعد از نهار مثل همیشه بیا پیش ما، کلبه ای هست

ممنون، میرم هتل

خب اینجا تو نویه مارکت برات هتل رزرو کنم؟

نه بیژن جان، من فقط هتل ۵ ستاره می روم!

از اینجا بود که بین دوستان ملی و همراهان مبارزه با حکومت کودتا دودستگی ایجاد شد و باقی ماند.

پس از درگذشت زنده یاد دکتر سنجابی،‌بیژن و دوستانش برای او مراسم یادبودی در هتل شرایتون شهر کلن برگزار می کنند. در این مراسم دکتر علی راسخ افشار که مدت کوتاهی مسئول تشکیلات تهران جبهه ملی ایران بوده، در شرایطی که زنده یادان صدیقی، بختیار و فروهر و .. در قید حیات بودند، اعلام می کند که من ازین پس جانشین دکتر مصدق هستم.(‌خسرو خان سیف که در آن زمان در سفر بوده و در این مراسم حضور داشته از این سخنان به تاج گذاری تعبیر می کند). چنین رویکرد و رفتارهای مشابهی باعث خلل در فعالیت های جبهه ملی در اروپا به عنوان یک سازمان منسجم سیاسی می شود.

در سال ۲۰۰۴ با کوشش فرشید یاسایی، بیژن دادگری و بیات جبهه ملی ایران ـ آلمان دوباره به حرکت در میآید تا ازین طریق یک سازمان واحد جبهه ملی در خارج از کشور راه اندازی شود و مبارزات نیروهای ملی همچنان ادامه پیدا کند. این سازمان به سرعت و با جذب جوانان تازه نفس رشد می کند، سمینارهایی برای تشکیل کنگره جبهه ملی ایران در خارج از کشور برگزار می شود. اما بخاطر کارشکنی ها و زیاده خواهی های راسخ افشار و دوستانش از یک سو، اختلافات اعضای جبهه ملی در آمریکا از سوی دیگر ماجرا به تشکیل جببه ملی ایران- اروپا منجر میشود. 

بیژن دادگری بسیار اهل مطالعه بود. تمام اخبار ایران، آلمان و در حد توان اکثر کتاب های تاریخی و سیاسی را می خواند. در آغاز جلسات دوهفتگی جبهه ملی ایران-آلمان ، وقتی گردانده ادواری جلسات جلسه را آغاز می کرد، اولین پرسشش این بود که تاره چه خبر؟ ناخوآگاه، تمام نگاهها به بیژن دوخته میشد و او هم با حرارت فراوان اخبار مربوط به ایران را که خوانده بود و یا از رادیو شنیده بود تحلیل و برای دیگران بازگو می کرد.

وقتی در سال ۲۰۰۷ کنگره جبهه ملی ایران- اروپا با موفقیت و در حضور خبرنگاران مختلف برگزار می شود،‌بیژن در کافه اش- کافه لیبرسو- که پاتوق ایرانیان فرهنگی و سیاسی در شهر کلن بود،‌مهمانی مفصلی بخاطر حضور جوانان در شورای عالی جبهه ملی برگزار می کند و اعلام بازنشستگی سیاسی می کند،‌که با مخالفت جوانان روبرو می شود. 

اما این کنگره نه تنها آغاز پایان جبهه ملی ایران- اروپا بود، بلکه به از هم پاشیدگی جبهه ملی ایران- آلمان هم انجامید. دستان ناپیدای جمهوری اسلامی از یک سو، قدرت طلبی متوهمانه کمونیستهای ملی نما از سوی دیگر این سازمان آینده دار را به محفلی ۴،۵ نفره و یک وبسایت نابارور تبدیل کرد، جوانان را سرخورده و بزرگتر ها را خانه نشین کرد.

 همین خرابکاران از یک سو، و کسانی که بیژن آنها را مهاجران تاشکند و باکو می خواند و بسیار نسبت به آنها بدبین بود تلاش کردند تا بیژن را که عاشق ایران و استقلالش بود متهم کنند که کافه اش «لانه جاسوسی» شده و از سیاست های اتمی جمهوری اسلامی دفاع می کند. آنها دفاع بیژن از منافع ملی و استقلال ایران با شعارهای عوامانه و غرض ورزانه پاسخ میدادند و از انگ زدن که سنت توده ای ها است بر علیه او دریغ نکردند.

بیژن مهمان نوازی را یکی از ارکان فرهنگ اصیل ایرانی می دانست. می گفت اگر منفور ترین افراد جامعه ایران چون اشرف پهلوی و هاشمی رفسنجانی هم پا به کافه من بگذارند، موظفم به عنوان یک ایرانی از آنان پذیرایی کنم، چیزی که در فرهنگ ضد ایرانی مورد اقبال توده ای ها وفداییان خلق جایی برای آن وجود ندارد.

بیژن در سال ۲۰۱۰ مبتلا به سرطان شد و توانست بر او غلبه کند. در آن ایام جنبش آزادی خواهانه ملت ایران جامه سبز بر تن کرده بود و بیژن بسیار به آینده مبارزات مدنی نسل جوان باور داشت. اما توان بدنی اش اجازه فعالیت میدانی به او نمیداد.

بار دیگر سرطان به سراغ بیژن می آید و اینبار در ژانویه ای که گذشت بر بیژنِ مبارز و خستگی ناپذیر غلبه می کند و او درحالی که گوش به اخبار رادیویی فارسی زبان داشته، چشم از جهان فر می بندد.

اما با درگذشت "عاشق ایران خانوم" عده ای که می گفتند بیژن لانه جاسوسی دارد، پای آگهی های تسلیتش را امضاء کردند، با تصمیم خانواده محترم، اصیل و ملی اش در برگزاری مراسم مذهبی خاکسپاری او مخالفت و تهدید کردند مراسم را تحریم خواهند کرد. همان دشنام دهندگان در مراسم خاک سپاری او حاضر شدند تا بگویند همه جا هستند!

در مراسم باشکوه خاک سپاری بیژن، سد ها تن از هموطنان سیاسی وفرهنگی،‌دوستان ایرانی و آلمانی بیژن حضور پیدا کردند و یادش را گرامی داشتند. در این مراسم مهدی خانبابا تهرانی- دوست دیرینه بیژن- سخن گفت که ای کاش نمی گفت. مقایسه بیژن با امام اول شیعیان و این که بیژن شبانگاه به مستمدان کمک می کرد و او را آقای تهرانی خطاب می کرده، برای دوستان بیژن شوکه کننده بود. بیژن دستی گشاده داشت و در حد توان خود به هر کس که می توانست کمک می کرد، حتا اگر مقروض بود و از پس مخارج کافه لیبرسو اش بر نمی آمد. ولی از مبارزات بیژن نگفتن، از خلق و خوی آبادونی و خونگرمی اش نگفتن و فقط از یاری رسانی شبانه او به جوانی مستمند گفتن، شاید فقط از مهدی خانبابا تهرانی بر می آمد که بیژن سوای مسایل سیاسی او را بسیار دوست می داشت. البته در زمان درگذشت زنده یاد دکتر هوشنگ کشاورز صدر، ایشان سعی بلیغ کردند که او را به حزب توده بچسبانند که نمی چسبید. مسعود بهنود سخنران دیگر بود که اگر چه سابقه دوستی اش با بیژن به اندازه اولی نبود، ولی میشد حرفش را شنید و لب نگزید. نوشته بهنود در مورد بیژن در صفحه فیس بوکش به مراتب قوی تر بود از آنچه که در روز خاکسپاری بیژن گفت.

در مراسمی هم شب بعد از خاک سپاری او برگزار می شود، غیر از شعر زیبایی که یکی از یاران بیژن - احمد عبدلی- در رسای بیژن می گوید، از مبارزات سیاسی او و اعتقادش به راه مصدق حرفی زده نمیشود، برعکس یکی از همان افراد چند زیستی از کشش سکسی نسلشان می گوید که بسیار سکس داشتم، سکس داشتی، سکس داشت؛ سکس داشتیم، سکس داشتید، سکس داشتند! کاش آن سکس کردن هایِ ادعایی درمانی بود بر دپرسیون و خرابکاری های بی انتهایشان!

اما نمی توانم این نوشته را به پایان برسانم، بدون اینکه از بانو اختر قاسمی یادی  کنم و درود و سپاسی تقدیمشان کنم. بانو قاسمی در مصاحبه ای که با آقای چالنگی داشتند، تنها دوستی بودند که از زندگی سیاسی بیژن، از عضویتش در جبهه ملی و دلبستگی عمیقش به زنده یاد دکتر مصدق سخن گفتند.  

همچنین نمی توانم این نوشتار را به پایان ببرم، بدون اینکه از وبلاگ ایران نوین و تلفن شبانه و خشم آلود بیژن در مورد نامی که برای وبلاگم برگزیده بودم چیزی بنویسم.   

دو سه روز بعد اینکه این وبلاگ را راه اندازی کردم و چنین نامی برایش برگزیدم، بیژن شبانگاه و خشمگینامه به من تلفن زد. 

 به، صبح بخیر بیژن جان!

این چه کاریه کردی؟ این اسم چیه، اسم اون حرومزاده تو صفحه جبهه ملی چیکار می کنه؟

کدوم صفحه جبهه ملی؟ کدوم حرومزاده؟

این ایرانِ نوین رو میگم! اسم ِ این حزبِ فرمایشی ِ آریامهری را که روی صفحه گذاشتی! اون ن.ز. حرومزاده رو می گم! آخر شبی کاری می کنی که مستی از سر آدم بپره ....

 و

و فردا ساعت هفت بعد از ظهر به بیژن تلفن کردم؛ پس از پایان اخبار رادیو بی بی سی، زمانی که وارد کافه میشد تا بر کار و کسبش نظارتی کند و طبق معمول پذیرای دوستان باشد و بچه اصیل آبادون هم که بدون ویسکی نمی تونه شب را به آخر برساند...

پرسیدم جریان چی بود، شما که اهل کامپیوتر و اینترنت نیستی! من صفحه ای برای جبهه ملی باز نکردم، داستان چی بود؟

گفت بیات زاده زنگ زده بود که تو چنین صفحه ای با چنین نامی برای جبهه درست کردی! و اسم اون حرومزاده را هم گذاشتی!

برایش توضیح دادم که این صفحه ربطی به جبهه ملی ندارد. صفحه شخصی است و اختیار دارم که هر نامی برایش بگذارم و به هر سامانه ای که می خوام لینک دهم و ... 

آرام شد، کمی سر به سر هم گذاشتیم و خداحافظی کردیم. 

یادش گرامی  

نیما ناصرآبادی

بهمن ۱۳۹۳ خورشیدی

گرامی باد یاد و خاطره جهان پهلوان تختی

«به آقای محترم غلامرضا تختی، برای پیروزی درخشانی که در مسابقه‌های کشتی جهانی در ژاپن به دست آورده‌اند امضا می‌شود. احمدآباد، 26خرداد 1340، دکتر محمد مصدق».

اصلاحات در ایران و نظریه سطح اساس- ناصر کرمی

اشاره: این یادداشت را برای سه رسانه فارسی زبان بین المللی آزاد و مستقل و معتبر فرستادم اما با وجود سه ماه انتظار من هیچ کدام آن را منتشر نکردند. به تجربه دریافته ام این رسانه ها انتقاد و تشکیک در باب یک جریان خاص سیاسی را بر نمی تابند. فرض خوشبینانه اش این است که غالب کادر تحریری و سردبیری این رسانه ها از زیر شنل روزنامه های اصلاح طلب نیمه دوم دهه هفتاد بیرون امده اند و طبیعی است که سلیقه سیاسی نزدیک به مدیران وقت آن روزنامه ها داشته باشند. به هر حال در جهان آزاد نتوانستم رسانه ای برای انتشار این یادداشت پیدا کنم و به ناچار ان را همین جا در فیسبوک منتشر می کنم.

ابتدا: بنیان و فشرده همه یافته های الکساندر فون همبولت، پدر علم ژئومورفولوژی نظریه ای است تحت عنوان «سطح اساس». این نظریه می گوید که پدیده های اقلیمی مثل بارش و باد و هوازدگی مدام در حال فرسایش خشکی ها و ارتفاعات هستند و رسوبات ناشی از این فرسایش به تدریج روانه نقاط پست زمین یعنی اقیانوس ها و دریاها می شود. بنا براین در نهایت روزی همه کوهستان ها و سطوح مرتفع زمین از بین رفته و با انباشتن در کف دریاها و اقیانوس ها باعث می شوند جهان به یک محیط هم سطح و کاملا هموار تبدیل شود. سرعت فرسایش کلی زمین قابل محاسبه است، یعنی محاسبه اینکه هر سال چقدر از سطح زمین فرسوده شده و در اعماق دریاها رسوب می شود، پس قاعدتا می توان روزی در یک آینده دوردست را تعیین کرد که آخرین تکه های خشکی هم در آخرین بستر اقیانوسها انباشت شده و جهان کاملا یک سطح شده باشد. برای مثال، می دانیم که هم اکنون تحت تاثیر پدیده فرسایش خاک هر سال دو میلی متر از ارتفاع ایران کم می شود (ایران دومین کشور رودررو با پدیده فرسایش خاک در جهان است)، این دو میلی متر روانه کجا می شود؟ خلیج فارس و خزر.  پس به نسبت دو میلی متر از یک پهنه یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار کیلومتر مربعی کف این دو پهناب هم دارد پر می شود. اما با وجود اعتقاد همه جغرافیدانان و ژئومورفولوگ ها به نظریه سطح اساس، هرگز هیچکس حاضر به تعیین روز همواری مطلق زمین نیست. چون همه می دانند هرگز قرار نیست این نظریه عملا به تحقق بینجامد. به خاطر اینکه پا به پای تداوم فرسایش، کوهزایی و تکتوژنز و چین خوردگی های مجدد هم رخ می دهد. یعنی قبل از آنکه به شکل خیلی مشهودی کوهستان ها از بین رفته و کف دریاها پر شود مجددا چین خوردگی های تازه رخ داده و دو باره چاله های ژرف و رشته کوه های بزرگ پدیدار می شوند. از این نظر، سطح اساس نظریه ای غریب است: معتقدان به آن با اطمینان از عدم امکان وقوعش می گویند. زمین احتمالا چهار میلیارد سال بعد نابود می شود، اما نه به خاطر وقوع فرسایش پیش بینی شده توسط فون همبولت، بلکه به خاطر فرآیندی کاملا متفاوت و تحت تاثیر فروخفتن انرژی درونی آن.

بعد: طرفداران جنبش اصلاحات در ایران می گویند اصلاحات سرنوشت اجتناب ناپذیر تاریخ است و جمهوری اسلامی هم از آن گریزی ندارد و تداوم روند کنونی این جنبش، که از جمله موجب روی کار آمدن دولت آقای روحانی شده در نهایت منجر به تغییر ماهوی ماهیت نظام خواهد شد. نکته این است که آنها در این باره عمدتا به فرضیات کلی در باره مفهوم سیاسی اصلاحات اشاره می کنند و نه به مصادیق عینی و روند موجود این جنبش در ایران. واقعیت این است که چه دولت دوم هاشمی رفسنجانی و چه دولت اول خاتمی را نقطه آغاز اصلاحات بدانیم، که از اولی بیست و یک سال و از دومی هفده سال گذشته است، پابه پای آنها انفجارات عظیم تکتونیکی را هم می توان برشمرد که باعث شده روند فرضی اصلاحات کاملا به ماقبل آن برگردد. تعطیلی یک شبه همه رسانه های مستقل در اواخر دهه هفتاد، وقایع منجر به روی کار آمدن احمدی نژاد در سال ۸۴ و البته وقایع سال ۸۸ همه چین خوردگی های عظیمی بودند در مسیر اصلاحات که البته باعث عدم تحقق آن شدند. مشاهدات عینی می گوید انرژی متراکم در این چین خوردگی ها عظیم تر از ظرفیت اصلاح پذیری سیستم است و بنابراین هر چقدر هم که اصلاحات پیش بیاید مجددا در گردنه نه چندان دوردستی از زمان، چین خوردگی قهار و زورمندی منتظر ایستاده تا آن را به جای اول بازگرداند. 

دیگر: از این قلم البته به طور معمول نوشته های مرتبط با محیط زیست انتظار می رود. اما ربط آنچه که نقل شد به محیط زیست این است که گروه پرشماری از دلمشغولان طبیعت و حیات مثل همه دیگر دردها و زخم های ایران زمین چاره کار را فقط دل دادن به جریان اصلاحات می دانند و می گویند کمک کنیم اصلاحات به ثمر بنشیند، و حتما یکی از پیامدهای نیک آن بهبود وضعیت رو به فنای محیط زیست ایران خواهد بود. نیک اندیشه ای است، به شرط آنکه همچون بازیگردانان جریان اصلاحات، که خود غالبا از مقامات برجسته و سابق نظام هستند هیچ تعجیلی برای وقوع اصلاحات نداشته باشید. ظاهرا در حوزه سیاست و اقتصاد و اجتماع، حالا نشد، پنجاه سال دیگر هم بشود خوب است. (یادمان باشد که از دوم خرداد ۷۶ هفده سال گذشته و اگر بگوییم فاصله تا آرمانشهر اصلاح طلبی صد قدم بوده کسی مدعی نیست که در این هفده سال بیش از ده قدم جلو آمده باشیم). اما در محیط زیست اصلا چنین فرصتی برای صبر و مدارا وجود ندارد. نه پنجاه سال، نه بیست سال و نه حتی ده سال دیگر، همین الان است که فی المثل با توقف بهره برداری از آب های زیرزمینی می توان مانع از سومالی شدن ایران شد. سالی دو میلی متر فرسایش خاک یعنی تا همین سال های پیش رو حتی مناطق نیمه خشک و پایکوهی ایران بیابان مطلق شده است. بی آب و بی خاک چطور ایران می تواند روی پایش بایستد؟ مدعیان اصلاحات می گویند صبر کنید و صبر کنید،  اما مرور انفجارات تکتونیکی منتظر بر سر راه اصلاحات در ایران اینگونه بر می تابد که این صبر می تواند حتی تا سومالی شدن کامل ایران ادامه داشته باشد. واقعیت این است که سرعت تحولات محیطی در ایران خیلی از سرعت تحولات سیاسی و اجتماعی جلو افتاده است.

سرانجام: هنوز مبنای تحلیل های ژئومورفولوژیکی نظریه سطح اساس است. چون جغرافیدانان می گویند ما می دانیم سطح اساس با چه سرعتی و چه روندی مشغول اثرگذاری است، اما هرگز نمی توانیم پیش بینی کنیم زمین زایی بعدی کی و با چه شدتی رخ خواهد داد. شاید حرف اصلاح طلبان هم همین باشد. جز اصلاح طلبی کدام تحول سیاسی را می توان برای ایران متصور بود؟ به هر حال وضعیت بغرنجی است: براندازان توان براندازی ندارند و سیستم هم ظرفیت اصلاحات ندارد. این وسط ایران مثل یخ آب می شود.